ما در صنعت قطعات مختلفی داریم که از اجزای مختلفی تشکیل شده است لذا مهم است که برای اینکه آن قطعه صنعتی مشخص کارایی خودش را به نحو احسن داشته باشد ، بین اجزای مختلف تشکیل دهنده آن دستگاه هماهنگی و تطابق وجود داشتــه باشد که برای این منظور مفهوم تلرانس و انطباقات معرفی شد که در ادامه بیشتــر با آن آشنا خواهیــم شد . روانکارها یکی از انواع مواد شیمیایی موثر در عملکرد بلبرینگ و تلرانس آن هستند و در حفاظت از دستگاه نقش مهمی را ایفا می‌کنند. برای تهیه جنس مرغوب و با کیفیت آن می‌توانید به نمایندگی Castrol مراجعه نمایید.
همانطور که می دانید در ساخت قطعات ما هیچ زمان نمی توانیم به اندازه دقیق برسیم به عبارت دیگر قطعاتی که از روی نقشه های مهندسی ساخته می شوند همواره مقداری بزرگتر یا مقداری کوچک تر هستند لذا آنچه که برای مهندسان و صنعتگران مهم است این است که ابعاد قطعه با چه میزان اختلاف می‌توانند کارایی لازم را داشته باشند .
برای همین منظور مفهومی به عنوان تلرانس معرفی شد . تلرانس به ما نشان می‌دهد که اندازه انحراف های مجاز اسمی از ابعاد قطعه به چه میزان است و آن را به صورت زیر معرفی می کند .
تلرانس : به مقدار خطای مجاز در ساخت يك اندازه را تلرانس یـا رواداشت گفته می شود . و آن را با حرف T نشان می دهند .
آشنایی با تعدادی از اصطلاحات بحث تلرانس و انطباقات
۱- انواع اندازه
نوع اندازه به دو گونه زیر تقسیم بندی می شود .
الف) اندازه مؤثر يا وابستــه F: اين اندازه با اندازه ديگری ارتباط خواهد داشت .
ب) اندازه غيرمؤثر يا غيروابسته يا آزاد NF : بـه اندازه ديگری به طور مستقيم وابسته نیست .
در شکل زیر که یک واشر است ، قطر سوراخ واشر اندازه مؤثر يا وابستــه چرا که به پهنای واشر هم مرتبط است و قطر بيرونی واشر یک اندازه غيرمؤثر يا غيروابسته است چرا که مستقل از سایر اندازه ها می باشد .
۲- اندازه نامی N
اندازه نامی (nominal size) همان اندازه ایی است كه روی قطعه گذاشته می شود.
۳- بزرگترین اندازه (اندازه بیشینه)
به بيشترين اندازه مجاز يک طول، بزرگ ترين یـــا اندازه بیشینه گفته می شود .
۴- کوچک ترین اندازه (اندازه کمینه)
بــه كمترين اندازه مجاز يك طول ، کوچک ترین اندازه یـــا اندازه کمینه گفته می شود .
۵- مقدار تلورانس
تلرانس يا خطای كلی مجاز در حقيقت همان اختلاف ميان بزرگ ترين اندازه و كوچک ترين اندازه قابل قبول خواهد بود.
(كوچک ترين اندازه مجاز) – (بزرگ ترين اندازه مجاز) = تلرانس
۶-انحراف بالايی (بیراهی بالايی)
انحراف بالايی یا بیراهی بالايی عبارت است از اختلاف اندازه نامی و بزرگ ترین اندازه
(اندازه نامی) – (بزرگ ترین اندازه) = انحراف بالايی
۷- انحراف پايينی (بیراهی پايينی)
انحراف پايينی یا بیراهی پايينی عبارت است از اختلاف اندازه نامی و کوچکترین اندازه
(اندازه نامی) – (کوچکترین اندازه) = انحراف پايينی
۸-اندازه كنونی (فعلی):
اندازه كنونی یا فعلی همان اندازه ایی است كه با ابزارهای اندازه گیــری به دست آمده است .
برای مثال برای یک شفت ساده داریم : (اندازه نامی ۳۰) و (بزرگترین اندازه ۳۰.۲) و (کوچکترین اندازه ۲۹.۸) و با توجه به توضیحات فوق داریم :
طبق آنچــه که متوجه شده اید می توانیــم برای بدست آوردن تلرانس از علاوه بر فرمول گفته شده
از فرمول زیر نیز برای بدست آوردن تلرانس استفاده کنیم :
(انحراف پائینی) – (انحراف بالایی) = تلرانس
۹- خط صفر
خط صفر ، خط مرجعی است که اندازه نامی را روی آن نشان می دهند .
برای اینکــه تمام آنچه را که در بالاتر توضیح دادیــم یکجا ببینید به تصویر زیر با دقت نگاه بیــاندازید در تصویر زیر مفاهیم مهم تلرانس و انطباقات آمده است .
۱۰- کيفيت تلرانس
هر چه مقدار تلرانس را برای يک اندازه ، كمتر در نظر بگيريم می گوييم اندازه مرغوب تر و كيفيت آن بالاتر است.
۱۱- موقعيت تلورانس
چگونگی قرار گرفتن انحراف بالايی و انحراف پايينی را نسبت به اندازه نامی، موقعيت تلرانس گويند.
۱۲- ميدان تلورانس
ميدان تلرانس، مجموعه كيفيت و موقعيت تلرانس است. در مثال زیر مفهوم میدان تلورانس را بررسی خواهیم کرد .
مثال : فرض كنيد می خواهيم يک ميله به قطر مشخص را در بوشی به قطر فرضی و مشخص ساخته شده، در حالت های گوناگون جا بزنيم . سه حالت اساسی را می توان در نظر گرفت .
انطباق لق یا بازی دار (Clearance Fit)
در این حالت می خواهيم ميله ساخته شده، همواره به راحتی در سوراخ وارد شود (می گوييم بازی دار باشد) لذا بنابراين همواره بايد قطر ميله كمتر از قطر سوراخ باشد.
انطباق پرسی یا فشاری (Interference Fit)
در این حالت می خواهيم می خواهيم ميله با اعمال نيرو زیاد وارد بوش شود. در اين صورت حداقل قطر مجاز میله بزرگتر از حداکثر قطر مجاز سوراخ است .
انطباق عبوری (Transition Fit)
در این حالت می خواهيم می خواهيم ميله با اعمال نيرو کم که غالباً با دست قابل اعمال است وارد بوش شود. در این نوع اتصالات ، قطر بزرگترین سوراخ مجاز بیشتر از کوچکترین قطر میله است ، اما کوچکترین سوراخ کوچکتر از بزرگترین قطر میله است به طوری که لقی در این حالت می تواند مقداری مثبت یا مقداری منفی باشد .
انتخاب تلرانس در تلرانس و انطباقات
برای انتخاب تلرانس ، راه های متعددی وجود دارد اما معتبــرترین راه حل استفاده از استــاندارد است در جدول زیر انتخاب تلرانس بر اساس استاندارد ایزو مشاهده می کنیــد .
برای مثال برای قطعه ایی که طول آن ۵۰۰ میلیمتــر است و در صنایع ماشین سازی سبک (m) کاربرد دارد تلورانس قابل قبول ۰.۸±۵۰۰ است .
مفهوم انطباق
در بالاتر با مفهوم تلرانس آشنا شدیم اما مفهوم بعدی که باید با آن آشنایی داشته باشیم بحث انطباقات است .
در صنعت، هرگونه ورود ميله در سوراخ و زبانه در شكاف را انطباق گويند. آنچه در صنعت وجود دارد ما برای مونتاژ قطعات مختلف به انطباق های متفاوت نیاز داریم .
دستگاه های مبنا در بحث تلرانس و انطباقات
امروزه صنعت و تلرانس و انطباقات بر پايه يکی از دستگاه های سوراخ مبنا يا ميله مبنا استوار است.
سیستم سوراخ مبنا
در اين روش ، ابتدا قطر يا اندازه سوراخ آماده و سپس ميله با آن هماهنگ می شود .
سیستم ميله مبنا
در اين روش ، ابتدا قطر يا اندازه ميله ها آماده و سپس سوراخ با آن هماهنگ می شود .
مسئله مهمی كه در اينجا وجود دارد، نمايش نوع انطباق در نقشه است، به گونه ای كه سازنده بتواند ميزان لقی يا سفتی ميله را نسبت به سوراخ (يا برعكس) درک كند و مطابق سفارش، كار را انجام دهد. برای اين كار از حروف استفاده می شود.
طبق استاندارد، حروف كوچک برای نمايش ميدان تلرانس ميله انتخاب شده است و حروف بزرگ برای نمايش ميدان تلرانس ميله انتخاب شده است.
برای آشنایی با لقی بلبرینگ ها و تلرانس بلبرینگ ها روی لینک کلیک کنید.